Ikhlas vs Riya': Perbezaan dan Implikasinya
Ikhlas merupakan salah satu sifat mahmudah (terpuji) yang sangat penting dalam kehidupan seorang Muslim. Ia bermaksud melakukan sesuatu semata-mata kerana Allah tanpa mengharapkan sebarang balasan atau pujian daripada manusia. Sifat ini melahirkan keikhlasan hati dalam setiap amalan, menjadikan seseorang lebih tenang dan jauh daripada perasaan ingin menunjuk-nunjuk. Sebaliknya, riya’ ialah sifat mazmumah (tercela) yang merosakkan keikhlasan seseorang. Ia merujuk kepada perbuatan yang dilakukan bukan kerana Allah, tetapi untuk mendapatkan pengiktirafan atau pujian daripada manusia. Riya’ bukan sahaja menghilangkan keberkatan dalam amal ibadah, malah boleh membawa kepada kemurkaan Allah.
Maksud dan Kepentingan Ikhlas
Ikhlas berasal daripada perkataan Arab "ikhlās" yang bermaksud suci atau bersih. Dalam konteks Islam, ia merujuk kepada kesucian niat dalam setiap perbuatan, sama ada dalam ibadah, pekerjaan, atau urusan seharian. Ikhlas memastikan bahawa segala amalan diterima oleh Allah, sebagaimana firman-Nya dalam Surah Al-Bayyinah ayat 5:
"Dan mereka tidak diperintahkan melainkan supaya menyembah Allah dengan ikhlas dalam menjalankan agama yang lurus..."
Sifat ikhlas memberikan ketenangan jiwa dan mengelakkan seseorang daripada rasa kecewa jika tidak mendapat penghargaan daripada manusia. Orang yang ikhlas juga lebih fokus kepada usaha mereka kerana mereka yakin bahawa ganjaran sebenar datang daripada Allah, bukan daripada makhluk.
Maksud dan Bahaya Riya’
Riya’ berasal daripada perkataan Arab "ra`ā" yang bermaksud melihat atau memperlihatkan. Dari segi istilah, riya’ merujuk kepada sikap menunjuk-nunjuk dalam beribadah atau melakukan kebaikan demi mendapatkan pujian manusia. Sifat ini merupakan salah satu bentuk syirik kecil kerana ia menggantikan niat yang sepatutnya hanya untuk Allah dengan niat untuk mencari perhatian manusia.
Dalam sebuah hadis, Rasulullah SAW bersabda:
"Sesungguhnya perkara yang paling aku takuti terhadap kamu ialah syirik kecil." Para sahabat bertanya, "Apakah syirik kecil itu, wahai Rasulullah?" Baginda menjawab, "Riya’." (Hadis Riwayat Ahmad)
Riya’ boleh muncul dalam pelbagai bentuk. Contohnya, seseorang mungkin bersolat dengan penuh khusyuk apabila berada di hadapan orang ramai tetapi melakukannya secara sambil lewa ketika bersendirian. Ada juga yang bersedekah tetapi menghebahkannya supaya orang lain mengetahui. Sifat ini bukan sahaja menghilangkan pahala, malah boleh menyebabkan hati menjadi tidak tenang kerana sentiasa mengharapkan pengiktirafan daripada manusia.
Cara Menghindari Riya’ dan Memupuk Ikhlas
- Memperbetulkan niat – Sebelum melakukan sesuatu, individu perlu bertanya kepada diri sendiri sama ada ia dilakukan kerana Allah atau kerana manusia. Jika ada unsur riya’, segera perbetulkan niat.
- Menyembunyikan amal kebaikan – Seboleh mungkin, elakkan daripada menghebahkan amal kebaikan yang dilakukan, kecuali dalam keadaan yang boleh menjadi contoh kepada orang lain tanpa niat menunjuk-nunjuk.
- Berdoa kepada Allah – Mohon perlindungan daripada sifat riya’ dengan berdoa, seperti doa yang diajarkan oleh Rasulullah SAW:
"Ya Allah, aku berlindung kepada-Mu daripada syirik yang aku sedari dan aku memohon keampunan-Mu atas apa yang aku tidak sedari." - Mengingati bahawa pujian manusia tidak berkekalan – Pujian manusia hanyalah sementara, sedangkan ganjaran daripada Allah adalah kekal. Oleh itu, seseorang harus lebih mementingkan pandangan Allah daripada pandangan manusia.
Kesimpulan
Ikhlas dan riya’ merupakan dua sifat yang bertentangan, dengan ikhlas membawa keberkatan dan riya’ membawa kehancuran kepada amal ibadah seseorang. Sifat ikhlas menjadikan kehidupan lebih tenang kerana seseorang tidak bergantung kepada pengiktirafan manusia. Sebaliknya, riya’ menyebabkan seseorang hilang pahala dan hidup dalam ketidakpuasan kerana sentiasa mengharapkan pujian. Oleh itu, setiap individu harus berusaha untuk menanamkan keikhlasan dalam hati dan menjauhi sifat riya’ agar amalan mereka diterima oleh Allah serta membawa kebaikan di dunia dan akhirat.
